شاتون چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

قطعه شاتون یکی از اجزای موتور خودرو است که ارتباط میل‌لنگ و پیستون را برقرار می‌کند. شاتون ضمن برقراری این ارتباط حرکت عمودی (رفت و برگشتی) پیستون را به حرکت چرخشی یا دورانی تبدیل می‌کند. همچنین انرژی لازم برای حرکت پیستون به سمت بالا را جهت ایجاد تراکم بین مخلوط سوخت و هوا در محفظه‌ احتراق، به آن منتقل می‌کند.

این قطعه نیروی لازم به منظور حرکت دادن پیستون را از میل‌لنگ دریافت می‌کند. بنابراین شاتون وظیفه‌ انتقال نیرو بین میل‌لنگ و پیستون و بالعکس را بر عهده دارد. علاوه بر اینکه این نیرو را ضمن انتقال به حالت چرخشی یا عمودی تبدیل می‌کند. شاتون عمل تبدیل نیروی چرخشی به عمودی و بالعکس را به کمک یاتاقان انجام می‌دهد.

انواع شاتون ها:

شاتون‌ها در موتورهای خطی معمولا به شکلی واحد و طراحی‌هایی شبیه به هم به کار می‌روند. همچنین جنس آن‌ها معمولا از همان فولاد ریخته‌گری است. اما در موتورهای V شکل تفاوت‌هایی در فرم شاتون شاهد هستیم و اینکه علاوه بر متفاوت بودن شاتون در این موتورها با موتورهای خطی، انواع مختلفی از شاتون در آن‌ها نیز به کار می‌رود. ​

• شاتون موازی:

این نوع شاتون به صورت معمولی، بر روی لنگ میل‌لنگ بسته می‌شود و شاتون هر سیلندر یاتاقان متحرک خود را دارد.

• شاتون ضربدری:

در این نوع، شاتون‌هایی که از سیلندرهای روبروی هم خارج می‌شوند روی میل‌لنگ سوار می‌گردند با این تفاوت که یاتاقان متحرک یکی روی شاتون روبرویی سوار می‌شود و یاتاقان متحرک شاتون دوم روی میل‌لنگ بسته می‌شود. در این نوع، انتهای شاتون دوم دو شاخه است و انتهای شاتون اول نیز باریک‌تر از حالت عادی.

• شاتون لولایی:

در این مدل نیز شاتون‌های روبروی هم به واسطه‌ یکدیگر روی میل‌لنگ سوار می‌شوند. به این ترتیب که یکی روی میل‌لنگ سوار می‌شود و دیگری به وسیله‌ یک پین به بدنه‌ شاتون اول متصل می‌شود.

جنس شاتون از چیست؟

شاتون (connecting rod) از فولاد بسیار سخت و مقاوم ساخته می‌شود چرا که ملزم به حل نوسانات و مقاومت های بسیاری در خود است. نیروی وارد شده به شاتون به اندازه ای زیاد است که می‌تواند یک خودرو را با در نظر گرفتن نیروی به هدر رفته و یا اصطکاکی، به گیربکس رسانده و اتومبیل را به حرکت درآورد. به همین دلیل، جنس استفاده شده در این قطعه باید از مقاومت زیادی برخوردار باشد.

ساختار شاتون:

شاتون از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

• سر (یاتاقان) کوچکتر
• بدنه
• سر (یاتاقان) بزرگتر

یاتاقان کوچکتر از طریق قطعه‌ای تحت عنوان گژن‌پین به پیستون وصل است و ضربات پیستون در وهله اول به یاتاقان کوچکتر وارد می‌شود. این ضربات از طریق بدنه به یاتاقان بزرگتر منتقل می‌شود و در نهایت از طریق آن به میل‌لنگ انتقال می‌یابد. سر کوچکتر شاتون عمدتا به صورت یکپارچه و سر بزرگتر آن نیز به صورت دوتکه طراحی می‌شود و از طریق پیچ و مهره به میل‌لنگ متصل است. در برخی از خودروها هر دو یاتاقان به صورت یکپارچه درست می‌شوند که در این گونه خودروها جهت نصب و جداسازی شاتون، میل‌لنگ باید به صورت ماژولار طراحی شود.

اصلی‌ترین عوامل خراب شدن شاتون چیست؟

معمولا قطعات موتور خودروها از با کیفیت‌ترین متریال‌های فلزی موجود در بازار طراحی می‌شوند که استحکام و پایداری بالایی دارند. شاتون نیز از این قضیه مستثنا نیست. اما به هر ترتیب برخی عوامل وجود دارند که موجب خرابی قطعات موتور نیز می‌شوند. در این قسمت قصد داریم بررسی کنیم که اصلی‌ترین عوامل خراب شدن شاتون چیست:

1. در اثر تصادف‌های شدیدی که جلوبندی خودرو به کلی آسیب می‌بیند، احتمال خراب شدن شاتون نیز وجود دارد.
2. گاهی اوقات اتصالات بین شاتون، پیستون و میل‌لنگ را به درستی تنظیم نمی‌کنند که این مسئله موجب آسیب رسیدن به شاتون می‌شود.
3. در صورتی که علاقه زیادی به حرکت با سرعت بالا دارید و اهل هیجان هستید باید بدانید که دنده معکوس کشیدن ناگهانی در سرعت‌های بالا باعث آسیب رسیدن به شاتون می‌شود.
4. فرآیند احتراق غیرعادی در موتور باعث می‌شود که شدت ضربه‌های پیستون به شاتون بسیار بالاتر از حد معمول شود و در نتیجه موجب خراب شدن شاتون می‌گردد.
5. روغن‌ریزی در خودرو باعث می‌شود که روانکاری اتصالات شاتون در خودرو با مشکل مواجه شود که احتمال خرابی آن را بالا می‌برد.

تفاوت یاتاقان زدن و شاتون زدن چیست:

برای آنکه متوجه شوید تفاوت یاتاقان زدن و شاتون زدن چیست باید بگوییم که برخی از علائم این دو مانند صدای تق‌تق موتور هنگام حرکت بسیار شبیه به هم و عوامل ایجاد آن‌ها نیز تا حدودی مشترک هستند. یاتاقان زدن و شاتون زدن عموما به دلیل روغن‌کاری ناصحیح و ضعف در سیستم روانکاری خودرو اتفاق می‌افتد. اما نکته‌ مهم این است که این دو می‌توانند عوامل ایجاد دیگری نیز باشند.

به این معنی که نقص یاتاقان می‌تواند منجر به شاتون زدن شود و بالعکس. اما تفاوت علائم آن‌ها به این ترتیب است که صدای تق‌تق یاتاقان زدن با بالارفتن دور موتور افزایش می‌یابد ولی صدای تق‌تق ناشی شاتون زدن در حین حرکت ثابت است و از ابتدا تا انتها به یک شکل شنیده می شود. همچنین صدای شاتون زدن کمتر از صدای یاتاقان زدن است. اما به طور کلی برای  تشخیص درست دلیل صدای غیرعادی موتور، باید به تعمیرگاه مراجعه کرد و بررسی دقیق انجام داد.

برای دریافت مشاوره بیشتر می توانید با ما در تهران ابزار در تماس باشید.