در طراحی و اجرای ساختمان ، یکی از عاملان اصلی که حضور آنها در پروژه الزامی هست ، ناظرین و مهندسین ( مهندس ناظر ) مختلف ساختمانی هستند که هر کدام مسئولیت و نقش خود را از مرحله ابتدایی تا آخرین مرحله ی ساخت ، اجرا میکنند . در این مقاله سعی شده است به موضوع ناظرین و مهندسین یک پروژه ساختمانی پرداخته شود .

یک: مهندس محاسب

مهندس محاسب همان طور که از نام او مشخص است وظیفه‌ی محاسبه بارهای وارد بر سازه، محاسبه ابعاد المان های مختلف ساختمانی و ارائه‌ی نقشه های اجرایی، محاسبه و بررسی نیاز به اجرای سازه نگهبان و ارائه جزییات آن و … را برعهده دارد.

پس از تهیه نقشه های معماری ساختمان است که کار اصلی مهندس محاسب و طراح ساختمان آغاز می شود. در این مرحله مهندس محاسب باید با مراجعه به محل پروژه و بررسی ساختمان های مجاور آن یک طرح و نقشه سازه نگهبان تهیه کند. پس از آن با توجه به نقشه های معماری تهیه شده توسط مهندس معمار دارای صلاحیت از سازمان نظام مهندسی ساختمان و در خواست مالک، مهندس محاسب ساختمان باید سازه را به صورت فولادی یا بتنی طراحی و محاسبه کرده و جزئیات آن را ارائه نماید.

در تهران برای پروژه ها با مساحت بیشتر از ۱۵۰۰ متر مربع، سازمان نظام مهندسی نقشه ها و خروجی فایل های ETABS ( ایتبس )مهندس محاسب ساختمان را کنترل و مهر تایید بر آن می زند ولی لازم به ذکر است که در صورت وجود ایراد سازمان نطام مهندسی مسئولیتی نداشته و مسئول اصلی هر اتفاق و حادثه‌ی احتمالی مهندس محاسب ساختمان می باشد.

مراحل کار مهندس محاسب ساختمان

همان طور که اشاره شد پس از تهیه نقشه های معماری وظایف مهندس محاسب ساختمان شروع میشود که باید مهندس محاسب با توجه به نقشه های معماری شروع به محاسبه ی بارها و ابعاد المان های مختلف بکند. لازمه‌ی انجام محاسبات دقیق ، دقت کافی و تجربه می باشد. از آن جا که امروزه تمامی مراحل محاسبات و طراحی ها با نرم افزارهای طراحی سازه انجام میشود داشتن دقت و تجربه کافی و همچنین شناخت دقیق ابزارها فنی و نرم افزاری اعم از قابلیت ها و منوهای نرم افزارهای طراحی و محاسبات سازه لازمه ی کار یک طراح حرفه ای ساختمان میباشد.

بررسی نقشه های معماری

پس از ارجاع کار به مهندس محاسب ساختمان، اولین قدم ، بررسی دقیق نقشه های تهیه شده توسط مهندس معمار است. در این گام اطلاعات اولیه پروژه به دست آمده و مهندس محاسب ساختمان با توجه به نقشه های معماری در مورد سیستم های باربر قائم و جانبی ساختمان تصمیم گیری می نماید.

دفترچه محاسبات اولیه ساختمان

بارهای وارد بر سازه به دو دسته کلی بارهای ثقلی و بارهای جانبی تقسیم بندی میشود. در این مرحله بارهای ثقلی شامل بارهای مرده و زنده، بار دیوارهای پیرامونی، بار برف و … باید به طور کامل و صحیح محاسبه گردد.

کشور ما در منطقه زلزله خیز دنیا واقع شده است و لذا یکی از مهم ترین اقدامات و حساسیت مهم در محاسبه و طراحی ساختمان محاسبه صحیح بار زلزله ی وارد بر ساختمان است که باید پس از محاسبه بارهای ثقلی بررسی و محاسبه شود. برای محاسبه دقیق بار زلزله که از حساس ترین بارهای وارد بر سازه باشد نیاز به گزارش مکانیک خاک پروژه نیز می باشد، چرا که زلزله از طریق زمین (خاک) به سازه وارد میشود و آن را مورد تحریک و لرزش قرار می دهد. در این مرحله پس از محاسبه بار زلزله وارد بر سازه لازم است  است تا بار باد به عنوان یکی دیگر از بارهای جانبی مهم وارد بر سازه مورد محاسبه قرار گیرد و از بین بار سازه و بار باد بحرانی ترین آن به عنوان بار جانبی حاکم مورد استفاده قرار بگیرد. خروجی این مرحله از محاسبات ساختمان ارائه دفترچه محاسبات اولیه ی ساختمان می باشد.

مدل سازی ساختمان درنرم افزار

پس از محاسبه بارهای وارد بر ساختمان و در نظر گرفتن فرضیات منطقی ، برای مصالح به کار رفته در پروزه مدل سازی ساختمان در یکی از نرم افزارهای رایج ساختمانی مثل Etabs آغاز می شود. در روند مدل سازی باید دقت شود تا تمامی جزئیات به خوبی در مدل سازه دیده شود. پس از مدل سازی نوبت به اعمال بارهای محاسبه شده در ساختمان می شود.

تحلیل و طراحی ساختمان

مهندس محاسب ساختمان پس از پایان مدل سازی و بارگزاری ساختمان ،‌سازه را تحلیل می کند تا نیروها و تلاش های داخلی سازه به دست آید. البته لازم به ذکر است که معمولا برای کنترل تحلیل انجام شده توسط نرم افزار یک یا دو قاب به صورت دستی تحلیل میشود تا صحت نتایج نرم افزار مورد تایید قرار گیرد. پس از آن با توجه به تحلیل و نیروهای به دست آمده ، اختصاص مقاطع به المان های مختلف شروع میشود.

اقتصادی بودن طراحی ساختمان

مهم ترین نکته در این مرحله لزوم توجه به ارائه طرحی قابل اجرا و اقتصادی است. به عنوان مثال در مدل ساختمانی نرم افزار میتوان در تمامی طبقات ابعاد تیر و ستون ها را متفاوت با طبقات رو و زیر آن در نظر گرفت و به مشکلی نخورد ولی باید بررسی شود آیا چنین کاری موجب سهولت در اجرا میشود و به اقتصاد پروژه کمک می کند یا خیر.

کنترل طراحی ساختمان

پس از انجام طراحی ساختمان و قطعی شدن ابعاد آن لازم است تا کنترل طراحی انجام شده صورت گیرد. علاوه بر آن ضوابطی در آیین نامه های مختلف مثل آیین نامه ۲۸۰۰ وجود دارد که سازه باید با توجه به مقررات آن نیز کنترل شود. به عنوان مثال وجود هرگونه نامنظمی در پلان یا ارتفاع ساختمان باید کنترل شده و در صورت وجود مغایرت با مقررات ، باید ضوابط خاص آن ها در سازه مورد کنترل و بررسی و نهایتا تغییرات لازم قرار گیرد.

ارائه نقشه های اجرایی

این مرحله اخرین مرحله کار یک مهندس محاسب ساختمان است. در این مرحله خروجی تمامی مراحل قبلی به صورت نقشه به روی کاغذ آمده و مورد تایید مهندس محاسب ساختمان قرار میگیرد

نقشه های تهیه شده توسط مهندس محاسب ، باید به تایید سازمان نظام مهندسی یا نماینده آن قرار گیرد و نهایتا با کسب مجوز های لازم میتوان عملیات اجرای سازه را شروع نمود.

نمونه ای از یک برگه از نقشه اجرایی ساختمان

ب: مهندس ناظر

مهندس ناظر بر دو نوع اصلی تقسیم میشود : الف : ناظر حقوقی ( نظارت حقوقی ) ب: ناظر حقیقی ( ناظر مقیم )

بر اساس قانون مالک پروژه ساختمانی میتواند بصورت توامان از خدمات نظارت حقوقی و ناظران مقم استفاده نماید ، اما برای نظارت بر ساختمانهای بالاتر از ۴۰۰۰ متر ، حضور نظارت حقوقی برای پروژه الزامی است . هرچند که ناظران مقیم در چهار رشته اصلی باید بعنوان ناظرین مقیم زیر نظر شرکتی که نظارت حقوقی را به عهده گرفته است ، مسئولیت خود را اجراء کنند .

اصل خدمات نظارت فنی مهندسین ناظر، بر اساس قانون ارجاع کار و پس از آن ، انعقاد قرارد فیما بین مالک و ناظر اجرایی میشود که زمان شروع نظارت از تایید برگ شروع به عملیات توسط ناظر، میباشد.  این نکته حائز اهمیت که نظارت مهندس ناظر ساختمان بر عملیات اجرائی ساختمان ” نظارت مستمر” می باشد. همچنین  حضور ۴ ناظر از چهار رشته ی نظارت ساختمانی جمعی بوده و به هیچ وجه جنبه نوبتی و جداگانه ندارد .

شرح وظایف مهندس ناظر ساختمان تک ناظره

تمام مسئولیت های حرفه ای نظارت ساختمان از لحاظ سازه، معماری، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی و نقشه برداری بر عهده یک نفر مهندس عمران یا مهندس معمار می باشد.  فقط در شرایط کنونی پس از درخواست مالک جهت دریافت کنتور برق و طی شدن مراحل اداری از طریق سیستم ارجاع برق اماکن، یک نفر مهندس برق جهت کنترل اقدامات انجام شده انتخاب می شود که متاسفانه در بسیاری از موارد به علت اینکه ساختمان در مراحل پایانی می باشد بسیاری از موارد نادیده انگاشته می شود.

شرح وظایف مهندس ناظر هماهنگ کننده- چهار ناظره

مسئولیت نظارت به صورت جمعی و بر اساس تخصص برعهده ۴ نفرمی باشد. یکی از افراد مهندس ناظر ساختمان (مهندس عمران یا مهندس معمار) علاوه بر وظایف فردی خود، مسئولیت هماهنگی با سایر ناظرین و مکاتبات با مراجع صدور پروانه و … را عهده دار می شود و عنوان ناظر هماهنگ کننده به وی داده می شود.

ناظر هماهنگ کننده شخصی حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال و صلاحیت نظارت در رشته معماری یا عمران است که بر اساس شرح خدمات مهندسان رشته های ساختمان، مسئول هماهنگی بین تمامی ناظران در هر ساختمان یا مجتمع یا مجموعه ساختمانی و تسلیم کننده گزارش های مرحله ای کار به شهرداری، سازمانهای مرتبط درون استانی و یا سایر مراجع ذی ربط می باشد.

شرح وظایف ناظر هماهنگ کننده

واضح ترین وظیفه ناظر هماهنگ کننده، ایجاد هماهنگی و ارتباط بین سایر ناظران و مجری است و از طرفی مسئول هماهنگی و مدیریت کنترل بر کیفیت و کمیت اجرای پروژه می باشد. در حال حاضر، ناظر هماهنگ کننده نماینده سایر ناظران در ارتباط با مراجع ذیربط می باشد.

یکی دیگر از وظایف ناظر هماهنگ کننده ، کنترل و حصول اطمینان از اجرای ساختمان توسط سازنده یا سازندگان ذیصلاح میباشد. لازم به ذکر است در حال حاضر، طبق رویه شهرداری ها، اجرای پروژه های بالای ۲۰۰۰ مترمربع بایستی توسط مجری ذیصلاح مندرج در پروانه صورت گیرد و امضای برگه شروع عملیات (شروع به کار) از طرف ناظر هماهنگ کننده باید بعد از رویت قرارداد مجری انجام شود.

یکی دیگر از وظایف ناظر هماهنگ کننده ، رفع اختلاف نظر بین سایر ناظران و مجری میباشد، چنانچه در حین اجرای عملیات ساختمان در خصوص رعایت مقررات ملی، اجرای نقشه ها و مشخصات فنی و… بین هریک از ناظران و مجری اختلاف نظر بروز نماید در وهله نخست، ناظر هماهنگ کننده نسبت به حل اختلاف از طریق داوری اقدام خواهد نمود . در صورت عدم پذیرش نظر وی به عنوان داور توسط طرفین باید مراتب را جهت توقف عملیات اجرایی به مراجع صدور پروانه اطلاع دهد تا اقدامات لازم توسط کمیته داوری مستقر در سازمان استان، انجام شود.

مسئولیت ناظرین در مرحله تخریب

پس از صدور جواز ساختمانی و قبل از امضای برگه شروع عملیات (آخرین برگه از جواز) ، ناظرهماهنگ کننده بایستی از ملک دیدن نماید و مطمئن شود که تخریب و یا … انجام نشده باشد. لازم به ذکر است که پس از امضای برگه شروع به کار توسط ناظر هماهنگ کننده، مسئولیت نظارت بر اجرای صحیح تخریب ساختمان، به عهده ناظر سازه بوده اما مسئولیت سایر ناظرین نیز همزمان با صدور پروانه ساختمانی آغاز می شود. بطور مثال مسئولیت مهندس ناظر برق در عملیات تخریب بیشتر متوجه کنترل ایمنی محل کنتور برق از لحاظ رطوبت و بارش های جوی است و عمده مسئولیت مهندس مکانیک در زمان تخریب شامل جابجایی کنتور آب،جمع آوری علمک گاز و کنترل محل آن به گونه ای که در محل تردد ماشین آلات خاکبرداری قرار نگیرد همچنین کنترل گرمایش در اتاق های کارگری(بخصوص در فصول سرد سال) از بدو تخریب تا اتمام عملیات ساختمانی باید توسط ناظر تاسیسات مکانیکی کنترل شود.

شناسایی کیفی پروژه

پس از ارجاع اولیه کار به مهندس ناظر، ایشان با برگزاری جلسه هماهنگی با سازنده تلاش می نماید شناخت عمومی بهتری را نسبت به عوامل محیطی و مهندسی پروژه بدست آورد. گام های موثر و قابل اهمیت در این مرحله به شرح زیر می باشد:

– شناسایی کارگاه از لحاظ موقعیت و دسترسی های مربوطه به گونه ای که امکان تردد و نظارت بدون محدودیت را برای مهندس ناظر فراهم باشد.

– بررسی همجواری‌ها از نقطه نظر مختلف اعم از: کاربری، قدمت بنا، تراز پی، نوع سیستم باربر، تعداد ساکنین، تعداد طبقات، امکان یا عدم امکان تخلیه سریع در هنگام بروز حادثه، فاصله نزدیکترین مراکز درمانی و آتش نشانی از محل و کنترل ایستایی ذاتی آنها.

– بررسی اطلاعات کلی ژئوتکنیکی شامل شناسائی خاک محل احداث، شیب و توپوگرافی زمین، سطح آب زیرزمینی  وجود قنات یا چشمه آب در اطراف، فاصله محل احداث از گسل شناخته شده، عمق خاک دستی، شناسائی چاه های فاضلاب، بررسی کلی تاریخچه توپوگرافی زمین محل احداث پروژه بر اساس اطلاعات محل.

– بررسی اطلاعات کلی سازه‌ای شامل : تراز گود برداری، کفایت نقشه ها و مجوز های قانونی پروژه ( نظیر انطباق کلی نقشه سازه نگهبان، انطباق نقشه های سازه، معماری و تاسیسات با یکدیگر و با محل احداث ) ارتفاع و طبقات ساختمان، نوع اسکلت و …

– بررسی تغییرات احتمالی اجرایی از سوی مالک در نقشه های پروژه

– ارزیابی توانایی کلی ارکان پروژه (مالک، مجری و محاسب) با مروری بر سوابق آنها

– مروری بر سوابق و مستندات پروژه در حوزه مهندسی

ابلاغ خدمات مهندسی پروژه

پس از بررسی کلی پروژه ارجاع شده مهندس ناظر ساختمان نسبت به تائید یا عدم تائید کار ظرف مدتی که معمولا  ۴۸ ساعت خواهد بود اقدام می نماید. در صورت تائید کار لازم است مهندس ناظر در گام نخست نسبت به طی روال اداری لازم تا مرحله انعقاد قرار داد اقدام نماید.

پس از صدور پروانه ساختمانی و انعقاد قرارداد، مهندس ناظر در صورت تشخیص فراهم بودن شرایط کاری  نسبت به تایید برگه شروع عملیات کار اقدام نماید. با تایید این برگه، تعهدات قانونی مهندس ناظر آغاز می گردد. از این رو ضروری است پیش نیاز های فنی – اجرایی که لازم است از سوی مالک تحصیل گردد با دقت بررسی و در صورت انجام گام های مورد نظر نسبت به تایید برگه اقدام گردد.  به عنوان یک عبارت کلی بایستی صدور تایید شروع بکار پس از پایان تجهیز اولیه کارگاه و تامین عوامل انسانی ماهر و مجری ذیصلاح صورت گیرد.

نمونه ای از پروانه ساختمانی

صدور پروانه ساختمانی

برای صدور پروانه ساختمانی علاوه بر مواردی که مرتبط با طرح و پروژه میشود ، لازم است که ناظرین مقیم را به معاونت شهرسازی معرفی کرده تا شهرسازی نسبت به صدور پروانه ساختمانی و همچنین مجوز شروع کار یا ادامه عملیات اقدام نماید . این ناظرین در ساختمانها و پروژه های بالاتر از ۴۰۰۰ متر باید با تایید ناظر حقوقی ای که مالک با آن قرارداد نظارت بسته است به شهرسازی معرفی شوند . همچنین ذکر این نکته اهمیت دارد که مالک نمیتواند هر مهندس ساختمانی را به عنوان ناظر مقیم به شهرسازی معرفی کند . چراکه ناظرین مقیم در هر منطقه باید در لیست مورد تایید شده ی آن منطقه یا شهر باشند . بعنوان مثال معمولا یک ناظر مقیمی را که قبلا در شهر اهواز بر ساختمان شما نظارت داشته ، معلوم نیست بتواند در شهر شیراز هم برای نظارت شما منصوب شود .

شروع عملیات اجرایی پروژه

پس از تایید برگه شروع عملیات، آغاز عملیات اجرایی ممکن می گردد. عملیات اجرایی با تخریب ساختمان قدیمی آغاز گردیده و با عملیات گود برداری و اجرای اسکلت ادامه می یابد.

برخی از شرح خدمات، هنگام شروع عملیات اجرایی ساختمان که به عهده مهندس ناظر ساختمان می باشد به شرح زیر خواهد بود:

• کنترل عمق خاکبرداری در انطباق با نقشه های مصوب به این معنی که ناظر می بایستی ارتفاع فونداسیون و ارتفاع بتن مگر و ارتفاع کفسازی را از نقشه ها استخراج کرده و به عمق گودبرداری دست یابد.
• کنترل بر و کف پروانه ساختمانی و نقشه های مصوب. در صورت توانایی عدم مهندس ناظر در اندازه گیری بر، باید از شهرداری درخواست بازدید کارشناس بر و کف، نماید.
• کنترل جا نمایی ستون ها به منظور حذف نشدن پارکینگ ها
• کنترل رعایت درز انقطاع
• و…

نمونه برگه شروع عملیات ساختمانی

لازم به ذکر است بررسی مشخصات هندسی و حدود اربعه ساختمان از جمله پیاده کردن محل دقیق ملک بر روی زمین، شیب های طولی و عرضی زمین و در نهایت تأیید تطابق مشخصات زمین با نقشه موجود و پروانه ساختمان با توجه به اینکه در حال حاضر مهندس ناظر نقشه بردار ارجاع داده نمی شود، مسئولیت آن بر عهده مهندس معمار میباشد. بنابراین توصیه می شود مهندس معمار جهت دقت بیشتر از مجری درخواست نماید از مهندس نقشه بردار صاحب صلاحیت در موارد لزوم استفاده کند. لازم به ذکر است که تاییدیه مهندس نقشه بردار در زمینه رقوم و ابعاد رافع مسئولیت مهندس ناظر معماری نخواهد بود.

ناظر سازه

در مرحله اسکلت و نما و سفت کاری با توجه به نوع ساختمان در حال ساخت ، باید موارد زیر توسط ناظر سازه کنترل گردد:

• کنترل محورهای طولی و عرضی ساختمان بر اساس نقشه های مصوب
• کنترل نحوه پیاده سازی نقشه پی و انطباق آن با نقشه های مصوب
• کنترل نوع فولادهای مورد استفاده در سازه و پی
• کنترل انطباق مقاطع در محاسبات و اجرا
• کنترل اجرای سقف ها
• کنترل ارتفاع هریک از طبقات از جمله ارتفاع پارکینگ های ساختمان مطابق با نقشه های مصوب
• در نصب اسکلت باید دقت نمود تا ستو نها در موقعیت نشان داده شده در نقشه های سازه رواداری های مجاز نسبت به صفحه ستون ها نصب شوند.
• تیرها باید حتی المقدور در آکس ستون ها نصب شوند
• کنترل اجرای سفتکاری از جمله اجرای صحیح پلان معماری و تیغه بندی داخلی و خارجی در انطباق با نقشه های مصوب معماری و مباحث مقررات ملی ساختمان
• کنترل بلوکاژ، کرسی چینی ها، ابعاد و اندازه دیوارها و کدهای سقف ها با احتساب نازک کاری.
• کنترل اجرای صحیح تیغه های داخلی و اتصال میان تیغه ها و سقف، مطابق با آیین نامه ۲۸۰۰ و مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان

ناظر معماری

شرح وظایف مهندسان ناظر معماری

مهندس ناظر رشته معماری می بایستی عملیات اجرای ساختمان را از زمان صدور پروانه تا پایان کار با نقشه های مصوب معماری انطباق داده و همچنین عملیات اجرایی را با توجه به مقررات ملی ساختمان کنترل نماید و مغایرت ها را به ناظر هماهنگ کننده، مرجع صدور پروانه و سازمان نظام مهندسی گزارش دهد.

وظایف ناظر معماری در مرحله خاکبرداری و فونداسیون

• بررسی نتایج آزمایش مکانیک خاک (ژئوتکنیک)
• کنترل عمق خاکبرداری در انطباق با نقشه های مصوب معماری
• کنترل بر و کف پروانه ساختمانی و نقشه های مصوب
• کنترل کدهای زیر و روی فونداسیون ها، شناژها و جانمایی آنان
• کنترل جا نمایی ستون ها به منظور حذف نشدن پارکینگ ها و کنترل مضاعف سطح اشغال.
• کنترل رعایت درز انقطاع در هماهنگی با ناظر سازه.
• کنترل جانمایی چاله آسانسور و پلکان در هماهنگی با ناظر سازه.
• کنترل ایمنی افراد و کارگاه در این مرحله از ساخت و ارایه دستورات لازم در صورت نیاز.

در رابطه با رعایت موارد ایمنی، ناظر معماری کلیه موارد تخلف این مرحله، از جمله عدم نصب حفاظ در لبه پرتگاه، لق بودن نردبان و…. را با توجه به مبحث ۱۲ مقررات ملی و آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی و… کتبا به ناظر هماهنگ کننده و مالک/سازنده/مجری اعلام نماید و رسید دریافت کند.

ناظر معماری باید بر ساختمان را با ابزار دقیق (مثلا با متر لیزری، با کمک ریسمان و…) اندازه گیری نماید و طول ساختمان را نیز با توجه به ابعاد پروانه، نقشه های مصوب و با احتساب پیش بینی ضخامت نمای ساختمان اندازه گیری کند.

وظایف ناظر معماری در مرحله اسکلت

• کنترل رعایت درز انقطاع
• کنترل جانمایی و ابعاد چاله آسانسور و پلکان در هماهنگی با ناظر سازه
• کنترل کدها و ابعاد راه پله و پاگردها، کنترل شیب شمشیری پله ها، پیش بینی تعداد پله ها در حدود مجاز با احتساب نازک کاری
• کنترل ارتفاع هریک از طبقات از جمله ارتفاع پارکینگ های ساختمان مطابق با نقشه های مصوب، به منظور جلوگیری از کاهش یا افزایش ارتفاع طبقه و ارتفاع کلی ساختمان در مراحل بعدی
• کاهش یا افزایش ارتفاع طبقه و ارتفاع کلی ساختمان در مراحل بعدی
• کنترل زوایای قایم (ناشاغولی) ستون ها، در هماهنگی با ناظر سازه
• کنترل مجدد نقشه های معماری با سازه از جمله عدم مغایرت محل بادبندها و دیوارهای برشی با درب ها و پنجره های موجود در نقشه های معماری
• کنترل ابعاد نورگیرها با احتساب نازک کاری
• کنترل نقشه های جزییات سازه نگهدارنده نما و ارائه دستورکار برای پیش بینی الحاقات لازم (از جمله شاسی کشی، نبشی کشی و نصب پلیت)، به سازه اصلی جهت اجرای نقشه مصوب کمیته نما و در هماهنگی با ناظر سازه
• کنترل ایمنی افراد و کارگاه در این مرحله از ساخت و ارایه دستورات لازم در صورت نیاز و در هماهنگی با ناظر سازه

وظایف ناظر معماری در مرحله سقف ها

• کنترل مجدد ابعاد نورگیرها، آسانسورها و سایر باز شوها با احتساب نازک کاری، قبل از بتن ریزی سقف هر طبقه.
• کنترل محل داکت ها به جهت جلوگیری از تخریب سقف ها و سازه اصلی در هماهنگی با ناظر تاسیسات و ناظر سازه، قبل از بتن ریزی سقف هر طبقه
• کنترل پیش بینی تمهیدات مربوط به اجرای سقف کاذب مطابق با نقشه ها و به جهت جلوگیری از تخریب تیرچه ها و یا آسیب زدن به سقف اصلی در هماهنگی با ناظر سازه
• کنترل اجرای وال پست یا وادار عمودی، جهت اجرای صحیح دیوارهای پیرامونی، بازشوها، دیوار های داخلی و در انطباق با آیین نامه ۲۸۰۰ و نقشه ها، در هماهنگی با ناظر سازه
• کنترل مجدد شیب شمشیری پله قبل از بتن ریزی

وظایف ناظر معماری در مرحله سفت کاری

• کنترل مجدد رعایت درز انقطاع
• کنترل اجرای سفت کاری از جمله اجرای صحیح پلان معماری و تیغه بندی داخلی و خارجی در انطباق با نقشه های مصوب معماری و مباحث مقررات ملی ساختمان
• کنترل مواد و مصالح ساختمانی، دارای تاییدیه سازمان استاندارد و مرکز تحقیقات مسکن
• کنترل بلوکاژ،کرسی چینی ها، ابعاد و اندازه دیوارها و کدهای سقف ها با احتساب نازک کاری.
• کنترل سطح اشغال ساختمان مطابق نقشه های مصوب از جمله کنترل ابعاد پارکینگ ها،انباری ها، راهروها، آسانسور ها، پله ها، لابی ها، حیاط خلوت ها، فضاهای باز و …
• کنترل مساحت و عمق نورگیری فضاهای داخلی همانند اتاق ها، آشپزخانه ها، سرویس ها، درب ها و سایر سطوح در حین اجرا
• کنترل ابعاد آسانسور و راه پله ها
• کنترل ضخامت دیوارها و مصالح مورد استفاده در دیوارهای خارجی و داخلی
• کنترل هشتی گیر دیوارها و اجرای صحیح وادارهای عمودی و وادارهای افقی دیوارها در انطباق با نقشه ها
• کنترل اجرای صحیح تیغه های داخلی و اتصال میان تیغه ها و سقف، مطابق با آیین نامه ۲۸۰۰ و مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان
• کنترل مقدار پیش آمدگی و ارتفاع آزاد کنسول ها نسبت به معابر
• کنترل پخ ها مطابق با پروانه ساختمانی و نقشه های مصوب
• کنترل مجدد اجرای جزئیات نماسازی، شاسی کشی و اجرای وال پست بارعایت آیین نامه ۲۸۰۰ و مطابق با نقشه دیتیل سازه نگهدارنده نما به تاییدیه مهندس محاسب
• کنترل نصب نعل درگاهها و یا مهار چارچوبهای درب ها و پنجره ها به سازه اصلی ساختمان
• کنترل ابعاد بازشوها و ارتفاع پنجره ها از کف تمام شده در انطباق با بند ۴ -۹ -۶ -۳ مبحث چهارم مقررات ملی که ارتفاع کلیه پنجره از کف فضا، نباید کمتر از ۱/۱متر باشد
• کنترل مجدد اجرای صحیح داکت های تاسیساتی به جهت جلوگیری از تخریب دیوارها در هماهنگی با ناظران تاسیسات مکانیکی و برقی و هماهنگ کننده
• کنترل کروم بندی و شیب بندی سطح بام
• کنترل فضای سبز پشت بام و زیرسازی های لازم جهت زهکشی مناسب، مطابق با جزییات نقشه های مصوب
• کنترل ارتفاع جانپناه بام، با در نظر گرفتن پشت بندهای لازم و اتصال به سازه اصلی ساختمان. مطابق بند ۷-۵-۴ آیین نامه ۲۸۰۰
• کنترل فضای سبز و شیب بندی محوطه، مطابق با نقشه های مصوب
• کنترل شیب بندی رمپ پارکینگ ها و ابعاد دهانه ورودی رمپ، مسیر حرکت و چرخش اتومبیل در انطباق با نقشه های مصوب
• کنترل اجرای صحیح وال پست دیوارهای محوطه، جهت مقاومت در برابر باد و سایر عوامل جوی
• تنظیم گزارش مرحله ای مربوط به این مرحله از ساخت

وظایف ناظر معماری در مرحله نازک کاری

• کنترل کیفیت و استاندارد مواد، مصالح ساختمانی مرحله نازک کاری
• کنترل اجرای عایق حرارتی در دیوارهای مجاور فضاهای کنترل نشده- نماها – کف طبقه اول و سقف طبقه آخر
• کنترل عایقکاری رطوبتی فضاهای تر (سرویسهای بهداشتی، آشپزخانه، بالکن ها و… )، کف و دیوارهای زیرزمین، پشت بام و…
• کنترل جزئیات اجرایی عایق بندی صوتی در انطباق با نقشه ها
• کنترل استاندارهای آتش نشانی در حیطه مسئولیت خود و در انطباق با نقشه ها و مبحث سوم مقررات ملی ساختمان و همچنین نشریه ۶۸۲ آیین نامه محافظت ساختمان ها در برابر آتش
• کنترل انطباق اجرای نماهای داخلی مطابق نقشه های مصوب و جدول نازک کاری
• کنترل نهایی انطباق اجرای نمای خارجی مطابق نقشه های مصوب کمیته نما
• کنترل عدم رویت تاسیسات در نماهای اصلی ساختمان
• کنترل نورپردازی نما در انطباق با نقشه مصوب نما و هماهنگ با مهندس ناظر برق
• کنترل جزییات نحوه اتصال نرده دست انداز پله و یا نرده تراس ها و سایر عناصر الحاقی به سازه، در انطباق با نقشه ها و هماهنگ با ناظر سازه/هماهنگ کننده
• کنترل پوشش مناسب درز انقطاع با مصالح ترد و انعطاف پذیر در انطباق با بند ۴-۹-۱۰-۲ مبحث چهارم مقررات ملی
• کنترل قرنیز کف پنجره، باران گیر و کنترل آبچکان ها در تمام سطوح نما، نورگیرها و درپوش جانپناه بام
• کنترل نحوه اجرای جزییات سقف کاذب و کف کاذب از نظر انطباق با نقشه های مصوب معماری
• کنترل نهایی ابعاد پلکان و کنترل مصالح نازک کاری آن از لحاظ جنس، مقاومت در برابر حریق، مضرس بودن
• کنترل نوع، ابعاد و جنس درها و پنجره ها از نظر انطباق با نقشه مصوب معماری و جدول نازک کاری
• کنترل جهت بازشوی درب ها در واحد های معلول و کنترل اجرای ضوابط مربوط به معلولین، پارکینگ معلول، جک معلول
• کنترل اجرای سرویس های بهداشتی در خلاف جهت قبله و نحوه صحیح نصب کاسه توالت ایرانی و فرنگی
• کنترل جزییات کفسازی (مصالح، شیب، عایق و…)
• کنترل ارتفاع نردها و جانپناه ها، کنترل فاصله قیدهای عمودی نرده ها
• کنترل نحوه پیاده کردن و اجرای محوطه سازی
• کنترل نحوه اجرای جزییات معماری مربوط به علائم و تابلوها
• کنترل نصب صندوق پستی
• مستند سازی و ثبت تکمیل دفترچه اطلاعات ساختمان در حیطه وظایف ناظر معمار
• کنترل دپوی اصولی مصالح و نخاله ها در سطح کارگاه و توجه به بهداشت محیط زیست و کارگاه
• تنظیم گزارش مرحله ای مربوط به این مرحله از ساخت

وظایف ناظر معماری بعد ازعملیات اجرایی ساختمان

بررسی و کنترل مجدد نواقص بعد از اتمام عملیات اجرایی ساختمان و قبل از امضای گزارش اتمام عملیات، باید کلیه موارد خلاف دار قبلی مجددا توسط ناظر بررسی شود و دستورات لازم جهت رفع آنان ابلاغ شود. بهتر است قبل از دادن گزارش اتمام عملیات و برگه پایانکار، تخلفات ساختمان را بطور دقیق و از چهار منظر بررسی کنیم:

1. تخلفات جزیی مغایر با نقشه ها، مثل جابجایی تیغه چینی ها و… که در صورت تامین نور فضاها و تهیه نقشه ازبیلت معماری
2. تخلفات مربوط به ضوابط شهرداری، مثل تغییر کاربری یا تغییر ابعاد نورگیرها و راه پله ها یا افزایش ارتفاع ساختمان و یا حذف پارکینگ ها
3. تخلفات مربوط به مقررات ملی ساختمان مانند لق بودن و استاندارد نبودن نرده ها، اسکوپ نشدن سنگ نما، کوتاه بودن ارتفاع جانپناه ها، عدم نصب درب مقاوم حریق
4. تخلفاتی که باعث عدم استحکام سازه می شود مثل حذف عناصر سازه ای مانند حذف بادبندها، تایید نشدن تست بتن و میلگرد، اجرای غیر اصولی عناصر سازه ای

ناظر تاسیسات برق

شرح وظایف مهندس ناظر تاسیسات برق بشرح ذیل میباشد : 

• بررسی کفایت اطلاعات موجود در نقشه‌های مصوب تأسیسات برقی
• کنترل مصالح تأسیسات برقی از نظرنوع، کیفیت، نحوه حمل، نگهداری و استفاده منطبق با نقشه‌ها و مشخصات فنی مصوب و استانداردهای ملی ایران
• کنترل امکانات تأسیسات برقی محل و نحوه اتصال تأسیسات ساختمان به آن
• کنترل ضرورت انجام اقدامات خاص در موقع تخریب و گودبرداری از نظر تأسیسات برق شهری و برق کارگاه ساختمانی
• کنترل وضعیت اجرا و موقعیت مکانی و ارتفاعی اجزای تأسیساتی از دیدگاه تأسیسات برقی در تمام مراحل اجرای ساختمان
• کنترل نصب و کارگزاری و اجرای عناصر تأسیسات برقی شامل مجموعه روشنائی‌ها ، پریزها، کلیدها و موارد مشابه
• کنترل نصب و کارگزاری و اجرای سیستم‌های تغذیه دستگاه‌های حرارتی و برودتی و موارد مشابه
• کنترل نحوه نصب و بهره‌برداری ایمن آسانسورها و پله‌های برقی از لحاظ سیستم برقی
• کنترل نصب و کارگذاری و اجرای سیستم توزیع برق و تجهیزات تابلوهای برق
• کنترل نحوه اجرای سیم کشی‌ها و کابل کشی‌ها
• کنترل نحوه اجرای تجهیزات حفاظت و کنترل برقی شامل فیوزها، کلیدهای خودکار، کنتاکتورها و موارد مشابه
• کنترل نحوه اجرای سیستم‌های تلفن، رایانه، نمابر، تلکس، موارد مشابه
• کنترل نحوه اجرای سیستم‌های اعلام حریق
• کنترل نحوه اجرای سیستم‌های زنگ اخبار، احضار، ارتباط با ورودی (درب بازکن)
• کنترل نحوه اجرای سیستم صوتی، پخش صوت، پیام رسانی
• کنترل نحوه اجرای آنتن مرکزی، تلویزیون، رادیو، صاعقه گیر و موارد مشابه
• کنترل پیش بینی برق اضطراری و اتصال آن به سیستم برق ساختمان
• کنترل نحوه اجرای سیستم‌های هوشمند برقی و الکترونیکی ساختمان
• کنترل نحوه اجرای سیستم اتصال زمین
• کنترل ضرورت تخصیص فضای مناسب برای پست برق (در صورت لزوم) و هماهتگی با ناظر هماهنگ کننده
• کنترل چگونگی اجرای سایر تاسیسات جریان ضعیف (در صورت وجود )
• مستندسازی و ثبت و تکمیل دفترچه اطلاعات ساختمان در حیطه وظائف خود

ناظر تاسیسات مکانیکی

در آخرین بررسی شرح وظایف ناظرین ساختمان به وظایف ناظر تاسیسات مکانیکی میپردازیم . وظایف و کنترل های زیر توسط ناظر تاسیسات مکانیکی در ساختمان صورت میپذیرد :

• کنترل کفایت اطلاعات موجود در نقشه های مصوب تأسیسات مکانیکی
• کنترل مصالح تأسیسات مکانیکی از نظر نوع ، کیفیت ، نحوه حمل ، نگهداری و استفاده منطبق با نقشه ها و مشخصات فنی مصوب و استانداردهای ملی ایران
• کنترل امکانات و تأسیسات موجود در محل شامل آب، فاضلاب، گاز و نحوه اتصال تأسیسات ساختمان به شبکه های مربوط شهری
• کنترل ضرورت انجام اقدامات خاص در موقع تخریب و گودبرداری از نظر تأسیسات مکانیکی (آب و گاز و فاضلاب و…)
• کنترل وضعیت اجرا و موقعیت مکانی و ارتفاعی اجزای تأسیساتی در تمام مراحل اجرای ساختمان
• کنترل نصب و کارگذاری و اجرای عناصر تأسیساتی شامل مجموعه شیرها، شیرفلکه ها، پمپها و موارد مشابه و عایق کاری های لازم
• کنترل نحوه اجرای عناصر تأمین و توزیع آب سرد و گرم مصرفی ، گاز ، شوفاژ ، موتورخانه ، پکیج و …
• کنترل نحوه اجرای عناصر سیستم جمع آوری، تصفیه یا دفع فاضلاب و تعبیه هواکش از نظر مکانیکی
• کنترل نحوه اجرای عناصر سیستم تهیه، توزیع و ذخیره سازی سوخت (گاز، گازوئیل، نفت) و رعایت الزامات مربوط
• کنترل اجرای سیستم های کنترل دستگاه ها و تاسیسات مکانیکی به منظور صرفه جوئی در مصرف انرژی
• کنترل اجرای سیستم های قطع کننده لرزه ای در تأسیسات مکانیکی
• کنترل نحوه اجرای عناصر سیستم تهویه مطبوع و تأمین هوای تازه و تخلیه هوای آلوده
• کنترل نحوه اجرای کانال های کولر و نصب و راه اندازی کولرها
• کنترل نحوه نصب و بهره برداری ایمن آسانسورها و پله های برقی از لحاظ مکانیکی
• مستندسازی و ثبت وتکمیل دفترچه اطلاعات ساختمان در حیطه وظائف خود

خوب است که در یک زونکن یا چند زونکن ، تمامی مدارک زیر حاضر و آماده داشته باشید

۱) تصویر پروانه ساختمانی
۲) نقشه های اجرایی پروژه ( هر ۴ رشته )
۳) تصویر پروانه اشتغال به کار ناظرین
۴) تصویر پروانه اشتغال به کار مجری
۵) قرار داد مالک و مجری
۶) معرفی نامه ی سرپرست کارگاه از طرف مجری طی نامه رسمی با رونوشت به سازمان
۷) تصویر پروانه اشتغال به کار سرپرست کارگاه
۸) معرفی نامه مسئول ایمنی کارگاه از سوی مجری (ساختمان های با متراژ بیش از ۳۰۰۰ متر مربع یا با ارتفاع بیش از ۱۸ متر، البته در مواردی که خطر ریسک پذیری افراد بالاست بنا به نظر ناظر بایستی برای پروژه مسئول ایمنی معرفی شود.)
۹) برنامه زمان بندی پروژه
۱۰) گزارش های مرحله ای ناظر ( انطباق گزارشات با وضعیت موجود کارگاه )
۱۱) عکس های مراحل اجرایی کار ( خصوصا آیتم هایی که پوشیده می شود )
۱۲) گزارش های روزانه کارگاه
۱۳) اصل بیمه های کارفرما در مقابل کارگر، مسئولیت مدنی ثالث ساختمانی و بیمه تضمین کیفیت
۱۴) نتایج آزمایشات بتن، جوش و……
۱۵) تمامی صورت جلسات کارگاهی، خصوصا صورتجلسات مربوط به ایمنی کارگاه و بخش هایی که پوشیده می شود.